Formy oberkowe

Są to różne tańce z grupy mazurkowych, obejmującej ogólnopolskie oberki i kujawiaki oraz inne formy mazurkowe, które swoją rytmiką i tempami są do nich zbliżone, zwykle mają metrum 3/8, rzadziej 3/4. W Wielkopolsce grupę tych tańców nazywano do koła (czasem również tą nazwą obejmowano walcerki). W ruchu tanecznym podobne do walca, lecz posiadające swobodnie rozrzucone akcenty, zaznaczane przytupami i przypadające na różne części trójmiarowego taktu, posiadają zróżnicowane struktury rytmiczne.

Kryterium przynależności zdaje się być nie tyle identyczność rytmicznej struktury melodii (jak to miało miejsce w przodkach), ile trójmiarowe metrum i lokalna tradycja, według której ta, a nie inna melodia należy do grupy melodii służących do tańczenia okrągłego, równego, do koła, a nawet prędkiego czy gładkiego, bo i tak nazywano te tańce. Wszystkie te tańce to formy regionalnych oberków, choć tej nazwy raczej w naszym regionie nie używano. Na niektórych obszarach Wielkopolski, ze względu na sposób wykonania tych tańców, przydawano im dodatkowe nazwy: np. na Biskupiźnie równy ze względu na ozdobne kroki mężczyzn popisujących się swoją zręcznością i cały przebieg tańca. Nazywano je też np. chodzony – równy czy równy – kulawy, czy też równy – wiatrok. Wszystkie one pod względem sposobu wykonania, przebiegu i dynamiki są zróżnicowane w swoim obrazie choreograficznym.

Zasadniczą cechą tańców okrągłych dla całej Wielkopolski jest to, że tańczy się je parami (w trzymaniu zamkniętym), krokiem obrotowym po obwodzie koła, gładko, równo, półobrotami, zmieniając na zapowiedź (najczęściej) kierunek ruchu i kierunek obrotów (wirowania). Te półobroty w tańcu równym czy okrągłym zawsze (podobnie jak w walcerku) wykonywane są jak gdyby na dwa (mimo nieparzystego metrum melodii), ale ten ruch w obrotach jest ciągły. Obroty różnią się nieco w stylu i sposobie wykonania od półobrotów w walcerkach.
I osiągnięcie stylowego wykonania obrotów w okrągłych przy ich zróżnicowanych, ale dość szybkich tempach nie jest wcale łatwe. Melodie okrągłych, jak już powiedziano, są zróżnicowane, ale zwykle mają dość szybkie tempa i swobodnie rozrzucone akcenty, nie ujęte w żaden schemat. Tancerze zaznaczają je tupnięciami, przytupami oraz innymi krokami ozdobnymi, np. lekkim zakrzesaniem z pięty, hołubczykiem itp., wykonanymi wyraźnie przed tancerką dla podkreślenia ekspresji w tańcu, fantazji i cech własnej osobowości.

Formy i sposoby tańczenia okrągłych, równych czy za kołem są bardzo zróżnicowane subregionalnie. Szczególnie ciekawe pod tym względem są: Biskupizna, Szamotuły, Bukówiec Górny, ziemia zbąska, środkowa Wielkopolska, np. Pięczkowo k. Środy, czy okolice Kościana.

Ogólnie w sposobie wykonywania grupy tańców oberkowych, jakimi są równe, okrągłe, do koła i za kołem można wyróżnić kilka głównych elementów:

• obroty, a raczej półobroty w parze wykonane równo–gładko w 2 kierunkach wirowania i 2 kierunkach ruchu po kole. Poruszanie się po obwodzie koła ruchem obrotowym, nie wirowym, na całych stopach i lekko ugiętych kolanach.
• połączenie kroków chodzonego z obrotami w parach po obwodzie koła.
• obroty w parze z zastosowaniem przez mężczyzn ozdobników (np. krzesany, hołubczyk czy „wiatrok”).
• połączenie obrotów równego z krokiem tzw. kulawego lub wiatroka, dzięki czemu taniec, zwany wówczas równym–kulawym lub równym–wiatrokiem, nabiera specyficznego tempa, rozmachu i dynamiki, zmieniając swój obraz.

Równe, okrągłe, za kołem, do koła różnie nazywane były też przez zamawiającego taniec „do przodka”. Zamawiający rozpoczynał taniec z wybraną tancerką, a następnie w sposób charakterystyczny dla danego regionu zapraszał do tańca inne pary. Wówczas stawali do niego najlepsi tancerze. Zdarzało się też, że na zabawach i weselach rozochocony tancerz zamawiał równego dla siebie i wybranej tancerki, zapraszając do niego wybranych przez siebie dobrych tancerzy, np. 3–4 pary, które tańczyły popisowo do końca, dopingowane przez pozostałych uczestników biesiady weselnej lub zabawy.

W Wielkopolsce zwyczajowo tańczy się okrągłego po wiwatach oraz przodkach, kończąc nim jak gdyby cykl podstawowych tańców. Natomiast na Biskupiźnie tradycyjnie obowiązuje cykl wiwat – przodek – równy i dopiero po nim mogą następować inne tańce i zabawy taneczne. Do dziś po zakończeniu tego cyklu i po przerwie następny cykl zaczyna się znów od wiwata, przodka i równego.